ایران: سفر به قلب تاریخ در سرزمین پارس
وقتی نام ایران به میان میآید، چه تصویری در ذهن شما نقش میبندد؟ فرشهای دستباف با نقوش جادویی؟ طعم زعفران و عطر گلاب؟ یا شاید گنبدهای فیروزهای که در زیر نور خورشید میدرخشند؟ ایران همه اینهاست و بسیار فراتر از آن. این کشور، یکی از غنیترین و پیچیدهترین تاریخهای جهان را دارد و بناهای تاریخی به جا مانده در آن، نه تنها سندی بر این گذشته باشکوه، بلکه شاهکارهایی از هنر، معماری و مهندسی هستند که بازدید از آنها هر بینندهای را به شگفتی وامیدارد.
بیایید چمدانهای خیالی خود را ببندیم و به چند نقطه از این سرزمین سفر کنیم که سنگهایش با شما سخن میگویند.
- تخت جمشید (پرسپولیس)، شیراز: پایتخت تشریفاتی امپراتوری هخامنشی
نمیتوان از تاریخ ایران گفت و سفر را از تخت جمشید آغاز نکرد. اینجا صرفاً مجموعهای از خرابهها نیست؛ اینجا قلب تپنده بزرگترین امپراتوری جهان باستان، امپراتوری هخامنشی، بوده است. به دستور داریوش بزرگ در حدود ۵۱۸ پیش از میلاد بنا شد و برای نزدیک به ۲۰۰ سال، پایتخت تشریفاتی و محلی برای برگزاری جشنهای نوروز و پذیرایی از نمایندگان ملل تابعه بود.
چرا باید از آن دیدن کنید؟
شکوه محض: حتی امروز، با گذشت ۲۵۰۰ سال و پس از به آتش کشیده شدن توسط اسکندر مقدونی، بقایای تخت جمشید نفسگیر است. ستونهای سر به فلک کشیده، سرستونهای عظیم به شکل شیر و هما (پرنده اساطیری)، و دروازه ملل که روزگاری نمایندگان دنیا از زیر آن عبور میکردند، تصویری از قدرت و عظمت این امپراتوری را به نمایش میگذارند.
کتاب تاریخ سنگی: مهمترین بخش تخت جمشید، پلکانهای کاخ آپادانا است. بر دیوارهای این پلکانها، سنگنگارههایی با جزئیاتی باورنکردنی حک شدهاند که نمایندگان ۲۳ ملت مختلف (از هندیها و مصریها تا یونانیها و سکاها) را در حال تقدیم هدایا به پادشاه نشان میدهند. این سنگنگارهها، سندی بینظیر از تنوع فرهنگی و مدیریت متساهلانه امپراتوری هخامنشی است. هر چهره، هر لباس و هر هدیه، داستانی برای گفتن دارد.
مهندسی شگفتانگیز: سیستم کانالکشی آب و فاضلاب، محاسبات دقیق نجومی در ساخت بناها و استفاده از بستهای فلزی برای اتصال سنگها، همگی نشان از دانش مهندسی پیشرفته هخامنشیان دارد.
نکته گردشگری: بهترین زمان برای بازدید از تخت جمشید، صبح زود یا نزدیک به غروب آفتاب است تا از گرمای روز در امان باشید و بتوانید بازی نور و سایه را بر روی ستونها و سنگنگارهها تماشا کنید.
- میدان نقش جهان، اصفهان: نگین معماری دوران صفوی
«اصفهان، نصف جهان». این ضربالمثل معروف، مدیون میدانی است که در قلب این شهر میدرخشد: میدان نقش جهان. این میدان که در اوایل قرن هفدهم میلادی به دستور شاه عباس اول ساخته شد، یکی از بزرگترین میدانهای شهری در جهان و نمونهای بیبدیل از شهرسازی و معماری اسلامی-ایرانی است.
چرا باید از آن دیدن کنید؟
مجموعهای از چهار شاهکار: میدان نقش جهان تنها یک فضای باز نیست. این میدان توسط چهار بنای تاریخی منحصربهفرد احاطه شده است:
مسجد امام (مسجد شاه سابق): در ضلع جنوبی، با گنبد فیروزهای عظیم و کاشیکاریهای معرق خیرهکنندهاش، اوج هنر معماری اسلامی را به نمایش میگذارد. آکوستیک شگفتانگیز زیر گنبد اصلی، یکی از عجایب مهندسی آن است.
مسجد شیخ لطفالله: در ضلع شرقی، مسجدی خصوصی برای دربار صفوی که به «مسجد بانوان» نیز شهرت دارد. این مسجد مناره ندارد و گنبد نخودیرنگ زیبای آن و بازی نور در فضای داخلیاش، تجربهای عرفانی و فراموشنشدنی خلق میکند.
کاخ عالیقاپو: در ضلع غربی، این کاخ شش طبقه، ورودی دولتخانه صفوی بوده است. ایوان رفیع آن بهترین مکان برای تماشای کل میدان است و «اتاق موسیقی» در طبقه آخر با گچبریهای بینظیرش که برای بهبود کیفیت صدا طراحی شده، یک شاهکار هنری و آکوستیک است.
سردر قیصریه: در ضلع شمالی، ورودی اصلی بازار بزرگ اصفهان است. این بازار خود یک دنیای پر پیچ و خم و جذاب از صنایع دستی، ادویهها و زندگی روزمره است.
یک مرکز زنده فرهنگی: برخلاف بسیاری از محوطههای تاریخی، میدان نقش جهان هنوز یک فضای زنده و پویاست. درشکهها، حوض بزرگ میانی، حجرههای صنایع دستی و مردمی که برای تفریح به آنجا میآیند، به این میدان حیاتی دائمی بخشیدهاند.
- شهر باستانی یزد: شاهکار معماری خشتی
شهر یزد خود یک بنای تاریخی عظیم است. این شهر که به عنوان یکی از قدیمیترین شهرهای خشتی جهان در فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت رسیده، نمونهای درخشان از سازگاری انسان با محیط سخت و کویری است. قدم زدن در کوچههای باریک و مسقف بافت تاریخی یزد، مانند سفر به دنیایی دیگر است.
چرا باید از آن دیدن کنید؟
معماری کویری: یزد شهر بادگیرها، قناتها و گنبدها است. بادگیرها، این برجهای زیبا، مانند کولرهای طبیعی عمل کرده و هوای خنک را به زیرزمینها و اتاقهای خانهها هدایت میکنند. قناتها، شبکههای زیرزمینی آبرسانی، حیاتی چند هزارساله را به این شهر کویری بخشیدهاند. این دو عنصر، نبوغ ایرانیان در معماری پایدار را به رخ میکشند.
بافت تاریخی دستنخورده: بافت قدیمی یزد، با دیوارهای کاهگلی بلند، کوچههای آشتیکنان (کوچههای بسیار باریک) و ساباطها (طاقهای روی کوچهها)، شما را از هیاهوی دنیای مدرن جدا میکند. گم شدن در این هزارتو، خود یکی از بهترین تجربههای سفر به یزد است.
آتشکده زرتشتیان و دخمه: یزد مرکز اصلی جامعه زرتشتیان ایران است. بازدید از آتشکده یزد که آتشی مقدس را برای بیش از ۱۵۰۰ سال روشن نگه داشته، و «برج خاموشان» یا دخمه که محلی برای قرار دادن اجساد در گذشته بوده، شما را با یکی از کهنترین ادیان جهان آشنا میکند.
مسجد جامع یزد: این مسجد با منارههای رفیع و سردر خیرهکنندهاش که با کاشیکاریهای لاجوردی تزئین شده، یکی از زیباترین مساجد ایران است.
- چغازنبیل، خوزستان: معبد اسرارآمیز ایلامیان
بسیار پیش از هخامنشیان، تمدن قدرتمند ایلام در جنوب غربی ایران شکوفا شد. زیگورات چغازنبیل، که در نزدیکی شهر شوش قرار دارد، مهمترین یادگار به جا مانده از این تمدن است. این بنای عظیم آجری که در حدود ۱۲۵۰ پیش از میلاد ساخته شده، یک معبد هرمی مطبق (زیگورات) است که به خدایان ایلامی تقدیم شده بود.
چرا باید از آن دیدن کنید؟
اولین اثر ثبت شده ایران در یونسکو: اهمیت جهانی چغازنبیل به حدی بود که اولین اثر از ایران بود که در فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت رسید.
یکی از سالمترین زیگوراتهای جهان: برخلاف زیگوراتهای بینالنهرین که عمدتاً تخریب شدهاند، چغازنبیل به طرز شگفتانگیزی سالم باقی مانده و تصویری واضح از این نوع معماری باستانی ارائه میدهد.
آجرنوشتههای باستانی: یکی از ویژگیهای منحصربهفرد این بنا، وجود آجرهایی با خط میخی ایلامی است که نام پادشاه سازنده (اونتاش-نپیریشا) و هدف از ساخت بنا را توضیح میدهند. این آجرها مانند شناسنامه بنا عمل میکنند.
کلام آخر:
فهرست بناهای تاریخی شگفتانگیز ایران بیپایان است. از پاسارگاد (آرامگاه کوروش بزرگ) و گنبد سلطانیه (بزرگترین گنبد آجری جهان) گرفته تا ارگ بم (بزرگترین سازه خشتی جهان) و کاخهای زیبای تهران. هر کدام از این بناها، فصلی از کتاب قطور تاریخ و هنر ایران را تشکیل میدهند.
سفر به ایران، فرصتی برای دیدن، شنیدن و لمس کردن تاریخی است که هنوز در جایجای این سرزمین نفس میکشد و سخاوتمندانه داستانهای خود را برای بازدیدکنندگان کنجکاو بازگو میکند.
